Wat is kinkhoest

Kinkhoest is een besmettelijke infectieziekte dat wereldwijd voorkomt. Alle leeftijdsgroepen kunnen kinkhoest krijgen. In principe is kinkhoest ongevaarlijk voor jongeren en volwassenen. Het kan wel gevaarlijk zijn voor:

• kinderen jonger dan 1 jaar
• premature baby’s
• volwassen die niet zijn ingeënt

Voornamelijk jonge baby’s kunnen ernstig ziek worden. Het is daarom goed om meer te weten over kinkhoest en hoe je op tijd de klachten kan herkennen.

Waardoor wordt kinkhoest veroorzaakt?

Kinkhoest is een infectieziekte aan de bovenste luchtwegen. Het wordt veroorzaakt door een bacterie bordetella pertussis. Deze bacterie wordt via speekseldruppels in de lucht, bijvoorbeeld door te hoesten of te niezen, doorgegeven. De klachten van kinkhoest lijken veel op een gewone neusverkoudheid. Denk aan snotteren, hoesten en een vermoeid gevoel in het lichaam. Jonge kinderen zijn het meest bevattelijk voor kinkhoest omdat ze vaak nog niet volledig zijn gevaccineerd tegen kinkhoest. Ongevaccineerde volwassenen en zwangere vrouwen behoren eveneens tot de risicogroep.

In het algemeen is kinkhoest onschuldig voor oudere kinderen en volwassenen. Dit komt omdat deze leeftijdsroepen in de meeste gevallen al zijn gevaccineerd. Door de vaccinatie is het overlijden door kinkhoest in de loop der jaren sterk afgenomen. Kinkhoest kan echter voor jonge zuigelingen wel ernstige gevolgen hebben.

Hoe vaak komt kinkhoest voor in Nederland?

Kinkhoest is dankzij een goed vaccinatieprogramma sinds 1957 goed onder controle in Nederland. De Atlas infectieziekten wijst uit dat vanaf 2010 tussen de 4000 tot rond de 8000 meldingen per jaar zijn genoteerd. De piek van het aantal kinkhoestmeldingen was in 2012 82,3 op een aantal van 100.000 inwoners (rond de 8000 incidenten). Voor de Nederlandse kinderen wordt jaarlijks het overgrote deel tegen kinkhoest ingeënt .

Het vaccinatieprogramma heeft kinkhoest beheersbaar gemaakt waardoor het aantal meldingen ook heeft afgenomen.

Kinkhoest tijdens de coronapandemie

Sinds de aanvang van de coronapandemie in 2019 is er een duidelijke daling waarneembaar in het aantal kinkhoestmeldingen. Het is aannemelijk dat de maatregelen tegen corona (denk aan: de anderhalve meter afstand, lock downs en verbeterde hygiëne) hieraan hebben bijgedragen.

Is kinkhoest gevaarlijk?

De incubatietijd voor kinkhoest is twee tot drie weken. Je bent in deze periode het meest besmettelijk. De symptomen zijn pas na deze drie weken zichtbaar. Kinkhoest begint met hoestaanvallen (prikkel- of kriebelhoest) en niezen maar je kunt ook last krijgen van:

• mogelijk een lichte koorts
• het ophoesten van helder en/of taai slijm
• benauwdheid
• overgeven
• gierende ademhaling
• vermoeidheid

De meest voorkomende klachten zijn de hoestbuien. Het wordt daarom ook de 100-dagenhoest genoemd omdat de hoestbuien 3 tot 4 maanden kunnen duren. Jongeren en volwassen mensen worden in de regel niet ernstig ziek. De hoestbuien leiden vaak wel tot vermoeidheid. Kinkhoest gaat vanzelf over. Meestal na 3 tot 4 maanden. In de nacht kunnen de hoestaanvallen erger zijn. Na verloop van tijd nemen de klachten af.

Voor ongevaccineerde baby’s kan kinkhoest erg gevaarlijk zijn omdat zij nog niet volledig weerbaar zijn tegen de infectie. Het is belangrijk jouw jonge baby goed in de gaten te houden en de symptomen van kinkhoest op tijd te herkennen. De symptomen bij baby’s zijn vaak anders van aard. Baby’s kunnen last hebben van:

• slecht eten
• piepende ademhaling (dit gaat vaak gepaard met een gierend geluid)
• blauw aanlopen
• hoestbuien (het komt met regelmaat voor dat een baby geen hoest heeft)

Neem bij één van deze symptomen direct contact op met de huisarts omdat jouw baby dan waarschijnlijk snel extra zorg nodig heeft.

Is kinkhoest bij baby’s gevaarlijk?

Voor baby’s en ongevaccineerde kinderen kan de infectieziekte juist gevaarlijk zijn omdat zij door de eventuele hoestbuien of moeizame ademhaling snel uitgeput kunnen raken. Hierdoor kan jouw baby benauwd raken en snel zuurstoftekort krijgen. Als er niet op tijd de juiste zorg wordt geboden dan kan de baby hieraan komen te overlijden. Een tekort aan zuurstof is vaak te herkennen aan het blauw worden van lippen, vingers en tenen.

In sommige gevallen kan er hersenschade ontstaan. Het komt voor dat een baby longontsteking oploopt. In het ergste geval komt de jonge zuigeling te overlijden.

Vanwege de grote gevolgen wordt een groot deel van de baby’s in Nederland opgenomen in het ziekenhuis. Dit zijn voornamelijk baby’s jonger dan drie maanden. Zij zijn nog niet volledig geënt.

Het is daarom belangrijk dat je de huisarts of het ziekenhuis benadert als je een vermoeden hebt dat jouw baby deze ziekte heeft. Ook als je zwanger en niet geënt bent, kan dit gevolgen hebben voor het ongeboren kind.

Kinkhoest bij zwangere vrouwen

Voor een zwangere vrouw kan kinkhoest gevaarlijk zijn voor je ongeboren baby. Je kunt de ziekte namelijk doorgeven via de navelstreng. Mocht je nog niet tegen kinkhoest zijn ingeënt dan is het raadzaam je te laten vaccineren. Ook wel de 22 wekenprik genoemd. Het maakt deel uit van het Rijksvaccinatieprogramma. Het beste is om je tussen de 24 en 32 weken laten te vaccineren. De jonge zuigeling is goed beschermd door de antistoffen die de moeder aanmaakt . Het is tevens mogelijk een herhalingsprik te krijgen, mocht je wel al zijn gevaccineerd.

Neem bij vermoeden van kinkhoestklachten contact op met je huisarts. In specifieke gevallen zal de huisarts aan het hele gezin antibiotica voorschrijven.

Wat is de behandeling van kinkhoest?

Een bloedonderzoek of het weghalen van slijm achter de neus kan de juiste diagnose van kinkhoest stellen. Het gebeurt vaak dat deze bacterie op kweek wordt gezet om te kunnen diagnosticeren of het kinkhoest betreft. Er kan in uitzonderlijke gevallen worden besloten antibiotica te geven:

• als je meer dan 34 weken zwanger bent en geen vaccinatie tegen kinkhoest hebt gehad als zwangere vrouw.
• als de baby jonger is dan 1 jaar
• als jouw kind een ernstige hart- of longziekte heeft

 Jonge zuigelingen worden meestal in het ziekenhuis ter observatie opgenomen. Indien nodig krijgen de jonge baby’s tijdelijk ademhalingsondersteuning.

Voor gevaccineerde kinderen en volwassenen die een milde vorm van kinkhoest hebben, is de behandeling alleen gericht op het verlichten van de klachten. Je kunt bijvoorbeeld een antihoestmiddel nemen om het hoesten te verzachten. Denk bijvoorbeeld aan een hoestdrank of keelpastilles. Het innemen van neusdruppels kan er ook voor zorgen dat je minder last hebt van de klachten.

Kun je kinkhoest voorkomen?

Helaas is het mogelijk dat je één keer in je leven kinkhoest krijgt. De vaccinatie beschermt maar tijdelijk en neemt in de loop van de jaren af. Als kinkhoest bij jou is vastgesteld dan dien je extra alert te zijn op jouw hygiëne. Dit maakt de kans op een besmetting kleiner. Bij hoesten of niezen kun je het beste:

• een papieren wegwerpzakdoekje gebruiken. Denk hierbij aan het milieu en gooi na gebruik de zakdoek in de prullenbak.
• hoesten in de plooi van de ellenboog.
• meerdere keren per dag goed je handen te wassen met water en zeep. Zorg ervoor dat je zowel de binnen- als buitenkant van je handen goed wast, vergeet niet om tussen je vingers goedschoon te maken.
• contact vermijden met pasgeboren baby’s en kinderen die nog niet volledig zijn ingeënt.
• jouw kind om op verantwoorde wijze te leren hoesten en te niezen.
• jouw kind niet meenemen op kraamvisite bij een ander. Zeker als jouw kind nog niet (volledig) is gevaccineerd.

Het nemen van het vaccin maakt de kans op het krijgen van deze erg besmettelijke ziekte aanzienlijk kleiner.

Wat kun je zelf doen bij kinkhoest?

Net als een normale verkoudheid gaat kinkhoest vanzelf over. Een lichaam heeft voldoende rust nodig om goed te kunnen herstellen. Hoestaanvallen worden vaak verergerd door stress, meeroken of zelf roken en temperatuursveranderingen.

Bij kinderen kun je het hoofd hoger leggen als ze slapen. Zo kunnen ze makkelijker ademhalen. Je kunt bijvoorbeeld extra kussens onder het matras leggen.

Het komt voor dat als je kind na een hoestbui honger heeft. Het is belangrijk dat het kind eet. Dit herstelt het genezingsproces.

Drink regelmatig. Hierdoor wordt het makkelijker slijm op te hoesten.

De buitenlucht is goed voor je. Ventileer binnenshuis regelmatig en zorg voor een koele slaapkamer.

Mag mijn kind naar school?

In principe kan het kind gewoon naar school bij het hebben van kinkhoest. De symptomen zijn dan al geruime tijd aantoonbaar en het is aannemelijk dat de besmettingsperiode al is verstreken.

Op het kinderdagverblijf kan worden besloten om de ongevaccineerde kinderen thuis te houden. Het is verstandig dat er hier goed overleg plaatsvindt tussen de desbetreffende instantie en ouders of verzorgers.

Het is altijd goed om het kinderdagverblijf of de school op de hoogte te stellen, zodat ook de andere ouders of verzorgers kunnen worden geïnformeerd. Bij twijfel vraag je jouw huisarts om advies.

Is kinkhoest een besmettelijke ziekte?

Als je symptomen hebt, zoals hoesten en niezen, dan mag je gewoon werken. De besmettelijke periode is dan al voorbij en thuisblijven heeft geen zin. Houd wel afstand en zorg voor een goede hygiëne. Overigens gelden gedurende de coronapandemie andere voorschriften.

Enkele symptomen van kinkhoest komen overeen met de coronaklachten. Neem bij klachten desnoods een zelftest en blijf thuis gedurende de periode dat dit wordt voorgeschreven door de overheid.

Waarom kinkhoestvaccinatie?

Sinds 1957 maakt het vaccineren tegen kinkhoest onderdeel uit van het Rijksvaccinatieprogramma. Inenten start op jonge leeftijd en maakt deel uit van de DKTP-prik. Kinderen zijn hiermee ook beschermd tegen difterie, tetanus en polio.

De eerste vaccinatie kan al vanaf 6 weken oud worden gegeven. Het gehele vaccinatieprogramma omvat 4 prikken. De eerste drie vaccinaties worden gegeven voor de leeftijd van 1 jaar. De vierde prik, de zogeheten herhalingsvaccinatie, krijgt het kind bij de leeftijd van 4 jaar.

Ben je zwanger? Dan heb je ook recht op de de DTK-vaccinatie. DTK staat voor difterie, kinkhoest en tetanus. De 22 wekenprik voor de zwangere vrouwen wordt sinds 2017 gegeven. Vaccineren is niet verplicht en het blijft jouw eigen keuze. Vanuit de Ministerie van Volksgezondheid wordt slechts het advies gegeven aan zwangere vrouwen om het vaccin tussen de 24 en 32 weken zwangerschap te nemen. De vaccinatie kost je niks want het wordt vergoed. Door de vaccinatie geef je je ongeboren kind antistoffen zodat de baby vanaf de geboorte is beschermd.

Als je ervoor kiest om het vaccin tegen corona (Covid-19) te nemen dan moet er minimaal 14 dagen tussen de coronavaccinatie en kinkhoestvaccinatie zit. Vraag jouw huisarts om advies.

Werk je veel met kinderen en heb je nog geen vaccinatie tegen kinkhoest gehad? In dit geval raadt het RIVM aan om je ook te laten vaccineren. Het nemen van een hervaccinatie is ook mogelijk als je al eerder bent ingeënt. Je krijgt dan de zogeheten boostervaccinatie. Je beschermt hiermee niet alleen jezelf maar ook de kinderen in je omgeving. Je kunt de vaccinatie via de huisarts aanvragen.

Als je volledig gevaccineerd bent, dan ben je voor vijf tot tien jaar beschermd. De bescherming van het vaccin is niet levenslang en neemt in de loop van de jaren af. Daarom kan je op latere leeftijd kinkhoest krijgen. Dit betekent dat jij minstens één keer in je leven kinkhoest kunt krijgen. Het blijft een besmettelijke ziekte.

Hoewel je hoogstwaarschijnlijk milde klachten hebt, kun je wel anderen besmetten. Vermijd daarom contact met jonge kinderen in deze periode.

Mensen met een ernstige (verstandelijke) beperking kunnen extra hinder ondervinden van deze infectieziekte. In sommige gevallen kan hervaccinatie worden overwogen. Dit is volgens de richtlijnen van het RIVM.

Meer informatie over de kinkhoestvaccinaties kun je vinden op de website van de Rijksvoorlichtingsdienst: https://rijksvaccinatieprogramma.nl/vaccinaties.

Heeft de vaccinatie bijwerkingen?

De DTKP-vaccinatie is voor iedereen veilig. Alle goedgekeurde vaccinaties voldoen aan de strenge veiligheidseisen. Een vaccin heeft vaak milde bijwerkingen.

Een bijwerking is de reactie van het lichaam op het vaccin. Het immuunsysteem komt in actie tegen het deeltje bacterie dat in het vaccin zit. Hierdoor bouw je juist een betere weerstand op en ben je goed beschermd tegen de ziekte. In dit geval is dit kinkhoest. De meest voorkomende bijwerkingen van een vaccin zijn wat lichte koorts, hoofdpijn, slaperigheid en pijn op de plek waar je bent geënt. Ook kan de plek rood en gezwollen zijn.

Na goedkeuring van een vaccin gaat de registratie van bijwerkingen geruime tijd door. Dit is onder andere om de veiligheid van het vaccin te garanderen.